Không làm điều gì đó thì luôn luôn nhanh hơn là làm điều đó. Câu nói này khiến tôi nhớ đến một câu ngạn ngữ trong lập trình máy tính: “Hãy nhớ rằng không có đoạn mã nào chạy nhanh hơn một đoạn mã không tồn tại.”
Triết lý này cũng áp dụng cho nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống. Ví dụ, không có cuộc họp nào diễn ra nhanh hơn là một cuộc họp không bao giờ xảy ra.
Điều này không có nghĩa là bạn không nên tham dự bất kỳ cuộc họp nào, nhưng sự thật là chúng ta thường nói “có” với quá nhiều thứ mà thực chất ta không muốn làm. Có rất nhiều cuộc họp không cần thiết. Có rất nhiều đoạn mã có thể bị xóa đi.
Bao nhiêu lần người ta nhờ bạn làm gì đó và bạn chỉ đơn giản đáp lại: “Được thôi.” Ba ngày sau, bạn thấy mình ngập trong danh sách việc cần làm. Chúng ta trở nên mệt mỏi với những cam kết — trong khi chính chúng ta là người đã tự đồng ý từ đầu.
Vậy nên, đáng để tự hỏi liệu một việc gì đó có thật sự cần thiết không. Phần lớn là không. Và một lời từ chối đơn giản thường hiệu quả hơn bất kỳ nỗ lực nào của người năng suất nhất.
Nhưng nếu lợi ích của việc nói “không” là quá rõ ràng như vậy, thì tại sao chúng ta lại nói “có” quá thường xuyên
Tại sao chúng ta lại nói “có”
Chúng ta đồng ý với nhiều lời đề nghị không phải vì ta thật sự muốn làm chúng, mà bởi vì không muốn bị cho là thô lỗ, kiêu ngạo hay thiếu hợp tác. Thường thì ta phải cân nhắc việc từ chối một người mà ta sẽ còn gặp lại trong tương lai — đồng nghiệp, người thân, bạn bè.
Nói “không” với những người ta yêu quý và muốn hỗ trợ là điều rất khó. (Chưa kể, đôi khi chính ta cũng cần đến sự giúp đỡ của họ.) Hợp tác với người khác là một phần thiết yếu trong cuộc sống. Cảm giác làm căng thẳng mối quan hệ thường lớn hơn nỗi bận tâm về thời gian và năng lượng mà ta bỏ ra.
Vì lý do đó, điều hữu ích là hãy từ chối một cách tử tế. Hãy giúp đỡ khi có thể, và khi cần từ chối, hãy chân thành và thẳng thắn.
Nhưng ngay cả khi đã cân nhắc đến các yếu tố xã hội này, nhiều người trong chúng ta vẫn quản lý kém việc cân bằng giữa “có” và “không”. Ta thấy mình bị cuốn vào quá nhiều việc không thực sự mang lại giá trị — cho người khác và cả chính mình.
Có lẽ vấn đề nằm ở cách ta suy nghĩ về ý nghĩa của “có” và “không”.
Sự khác biệt giữa “Có” và “Không”
Từ “có” và “không” thường được dùng để đối lập nhau, khiến chúng ta tưởng rằng chúng ngang hàng về mặt ý nghĩa. Nhưng thực tế, chúng không chỉ mang nghĩa trái ngược mà còn hoàn toàn khác nhau về mức độ cam kết.
Khi bạn nói “không”, bạn chỉ đang từ chối một lựa chọn. Nhưng khi bạn nói “có”, tức là bạn đang từ chối tất cả những lựa chọn khác.
Tôi rất thích cách nhà kinh tế học Tim Harford nói: “Mỗi lần chúng ta nói ‘có’ với một yêu cầu, tức là chúng ta đang nói ‘không’ với tất cả những điều khác mà mình có thể làm trong khoảng thời gian đó.” Một khi bạn đã cam kết, tức là bạn đã định đoạt cách bạn sẽ dùng thời gian trong tương lai.
Nói cách khác, nói “không” là bạn tiết kiệm thời gian trong tương lai. Nói “có” là bạn tiêu tốn thời gian trong tương lai. “Không” là một dạng tín dụng thời gian — bạn giữ được quyền tự quyết về cách sử dụng thời gian sau này. “Có” là một khoản nợ thời gian — bạn phải hoàn trả bằng hành động vào lúc nào đó.
“Không” là một quyết định. “Có” là một trách nhiệm.
Vai trò của việc nói “không”
Việc nói “không” đôi khi được xem là một đặc quyền chỉ dành cho những người có quyền lực. Và đúng là như vậy: từ chối cơ hội thì dễ dàng hơn khi bạn có quyền lực, tiền bạc hoặc địa vị để làm điểm tựa. Nhưng điều đó không có nghĩa là nói “không” chỉ là một đặc quyền dành cho người thành công. Nó cũng là một chiến lược để bạn đạt được thành công.
Nói “không” là một kỹ năng quan trọng mà bạn cần rèn luyện ở bất kỳ giai đoạn nào trong sự nghiệp, bởi nó giúp bạn giữ lại tài sản quý giá nhất: thời gian. Như nhà đầu tư Pedro Sorrentino từng nói: “Nếu bạn không bảo vệ thời gian của mình, người khác sẽ lấy nó từ bạn.”
Bạn cần nói “không” với bất cứ điều gì không đưa bạn đến gần mục tiêu của mình. Bạn cần nói “không” với những thứ gây xao lãng. Như một độc giả từng nói với tôi: “Nếu bạn mở rộng khái niệm nói ‘không’, thì thực chất đó là cách duy nhất để làm việc hiệu quả (vì bạn đang nói ‘không’ với mọi sự xao nhãng).”
Không ai thể hiện tư duy này rõ ràng hơn Steve Jobs, người từng nói: “Người ta nghĩ rằng tập trung là nói ‘có’ với điều bạn cần tập trung vào. Nhưng thực ra, nó có nghĩa là nói ‘không’ với hàng trăm ý tưởng khác. Bạn phải chọn lựa cẩn thận.”
Có một sự cân bằng quan trọng ở đây. Nói “không” không đồng nghĩa với việc bạn sẽ không làm gì thú vị, sáng tạo hay bộc phát. Nó chỉ có nghĩa là bạn nói “có” một cách có chọn lọc. Khi bạn đã loại bỏ được những xao nhãng, thì việc nói “có” với những cơ hội có thể dẫn bạn đi đúng hướng là hợp lý. Bạn có thể cần thử nhiều điều để khám phá ra cái gì hiệu quả và cái gì khiến bạn đam mê. Giai đoạn khám phá này đặc biệt quan trọng khi bạn bắt đầu một dự án, công việc hoặc sự nghiệp.
Nâng cấp khả năng nói “không”
Theo thời gian, khi bạn tiếp tục phát triển và thành công, chiến lược của bạn cũng cần thay đổi.
Chi phí cơ hội của thời gian tăng lên khi bạn thành công hơn. Lúc đầu, bạn chỉ cần loại bỏ những xao nhãng rõ ràng và khám phá phần còn lại. Khi kỹ năng của bạn tiến bộ và bạn biết điều gì hiệu quả, bạn cần nâng cao tiêu chuẩn của mình cho những gì xứng đáng để nói “có”.
Bạn vẫn cần nói “không” với các yếu tố gây xao nhãng, nhưng giờ đây bạn cũng cần học cách nói “không” với cả những cơ hội từng là lựa chọn tốt, để dành chỗ cho những cơ hội thực sự tuyệt vời. Đó là một vấn đề tốt, nhưng lại là kỹ năng khó để làm chủ.
Nói cách khác, bạn cần nâng cấp khả năng nói “không” của mình theo thời gian.
Việc nâng cấp không có nghĩa là bạn sẽ không bao giờ nói “có”. Nó chỉ có nghĩa là bạn mặc định nói “không” và chỉ nói “có” khi điều đó thực sự xứng đáng. Như nhà đầu tư Brent Beshore từng nói: “Nói ‘không’ rất quyền lực vì nó giữ cho bạn cơ hội để nói ‘có’.”
Xu hướng chung dường như là như thế này: nếu bạn học được cách nói “không” với những xao nhãng tồi tệ, cuối cùng bạn sẽ có khả năng nói “không” với cả những cơ hội tốt — để dành năng lượng cho điều tuyệt vời hơn.
Làm sao để nói “không”
Hầu hết chúng ta thường quá nhanh trong việc nói “có” và quá chậm khi cần nói “không”. Đáng để bạn tự hỏi mình đang nằm ở đâu trong dải đó.
Nếu bạn gặp khó khăn khi nói “không”, có thể thử áp dụng chiến lược của Tim Harford, nhà kinh tế học người Anh mà tôi đã đề cập. Ông viết: “Một mẹo nhỏ là hãy tự hỏi: ‘Nếu việc này là hôm nay, liệu tôi có đồng ý làm không?’” Đây là một quy tắc khá hữu ích, vì mọi cam kết trong tương lai — dù xa đến đâu — rồi cũng sẽ trở thành gánh nặng sớm mà thôi.
Nếu một cơ hội đủ hấp dẫn để bạn sẵn sàng bỏ mọi thứ đang làm và thực hiện ngay bây giờ, thì đó là “có”. Nếu không, bạn nên suy nghĩ kỹ lại.
Đây cũng là nguyên tắc nổi tiếng “Nếu không phải là ‘Chắc chắn rồi!’ thì là ‘Không’” của Derek Sivers. Nếu ai đó đề nghị bạn làm gì đó và phản ứng đầu tiên của bạn là “Chắc chắn rồi!”, thì hãy làm. Nếu không khiến bạn hào hứng, hãy nói không.
Chúng ta không thể nhớ hỏi bản thân những câu hỏi này mỗi lần ra quyết định, nhưng thỉnh thoảng nên nhắc lại chúng. Việc nói “không” có thể khó khăn, nhưng thường thì nó dễ hơn nhiều so với việc gỡ bỏ một cam kết đã lỡ nhận lời. Như tác giả Mike Dariano từng viết: “Tránh cam kết thì dễ hơn là thoát khỏi một cam kết. Nói ‘không’ giúp bạn ở phía dễ hơn của dải cam kết.”
Điều gì đúng với sức khỏe thì cũng đúng với năng suất: phòng ngừa tốt hơn chữa trị.
Sức mạnh của chữ “Không”
Phần lớn nỗ lực bị lãng phí không phải vì ta làm việc kém hiệu quả, mà vì ta làm những việc không có ý nghĩa. Nếu điều đó đúng, thì việc loại bỏ còn là một kỹ năng giá trị hơn cả tối ưu hóa.
Tôi nhớ đến câu nói nổi tiếng của Peter Drucker:
“Không có gì vô ích hơn việc làm một cách hiệu quả thứ lẽ ra không nên làm từ đầu.”
Tác giả: James Clear
Source & SEO Credits to: jamesclear.com
