Để hiểu được sức mạnh thực sự của Bullet Journal, chúng ta cần khám phá triết lý cốt lõi đằng sau nó. Phương pháp này không chỉ là một công cụ tổ chức; nó là một hệ thống được xây dựng để thực hành một triết lý sống ý nghĩa: giúp chúng ta khai thác hai nguồn tài nguyên cá nhân quý giá nhất là thời gian và năng lượng một cách có chủ đích.
Khi thực hành Bullet Journal, chúng ta có thể “hoàn thành nhiều hơn bằng cách làm ít việc hơn” bằng việc xác định những điều quan trọng và loại bỏ những điều vô nghĩa. Điều này đạt được thông qua việc kết hợp ba trụ cột chính: Năng suất, Chánh niệm, và Chủ đích.
Định nghĩa lại Năng suất (Productivity)
Chúng ta đang sống trong một thời đại mà sự chú ý liên tục bị tấn công. Như Daniel Levitin đã viết, tình trạng quá tải thông tin còn tệ hơn cho sự tập trung của chúng ta so với kiệt sức.
Daniel Levitin, nhà thần kinh học và giáo sư Tâm lý học tại Đại học McGill, trong cuốn sách The Organized Mind: Thinking Straight in the Age of Information Overload của mình, đã chỉ ra rằng người Mỹ hiện đang tiếp nhận gấp năm lần lượng thông tin mỗi ngày so với năm 1987—một con số đáng kinh ngạc là 35 gigabyte thông tin trong thời gian giải trí chỉ trong một ngày. Đây là một gánh nặng nhận thức khổng lồ, dẫn đến cảm giác mệt mỏi. Levitin giải thích rằng việc đa nhiệm (multitasking) không hiệu quả như chúng ta nghĩ. Bộ não con người chú ý đến từng thứ một cách riêng biệt, chuyển đổi qua lại khi cần thiết.
“Chúng ta đang chia nhỏ sự chú ý của mình thành những mảnh nhỏ xíu và không bao giờ tập trung hoàn toàn vào một việc. Về mọi thước đo, chúng ta có thể nghĩ rằng mình làm được nhiều việc hơn, nhưng thực tế là chúng ta đang làm tệ hơn về mọi mặt.”
Mỗi lần bộ não chuyển sang một việc khác, nó sử dụng một phần năng lượng, do đó, đa nhiệm thực sự làm cạn kiệt nguồn cung cấp năng lượng não một cách nhanh chóng.
Năng suất theo phương pháp Bullet Journal không phải là làm nhiều việc hơn, mà là làm ít việc hơn nhưng tập trung vào những gì thực sự quan trọng.
- Một “nguồn sự thật duy nhất” (source of truth): Thay vì sử dụng một mớ hỗn độn các ứng dụng và giấy ghi chú, Bullet Journal được thiết kế để trở thành nơi duy nhất lưu giữ suy nghĩ của bạn, giúp loại bỏ sự phân mảnh thông tin.
- Chuyển từ “phản ứng” sang “chủ động phản hồi”: BuJo giúp bạn nắm quyền kiểm soát. Thay vì để những yêu cầu từ bên ngoài quyết định các ưu tiên của mình, bạn sẽ học cách ngừng phản ứng một cách vô thức và bắt đầu chủ động phản hồi một cách có ý thức.
Chánh niệm trong thực hành (Mindfulness)
Chánh niệm, trong bối cảnh của BuJo, là sự nhận thức về hiện tại, một quá trình “tỉnh thức” để thấy những gì đang ở ngay trước mắt. Việc viết tay là một công cụ mạnh mẽ để thực hành chánh niệm. Ở cấp độ thần kinh, hành động viết tay kéo tâm trí của chúng ta vào khoảnh khắc hiện tại theo một cách độc đáo. Khi mở sổ tay ra, bạn sẽ tự động ngắt kết nối với thế giới kỹ thuật số, tạo ra một không gian ngoại tuyến cần thiết để xử lý và tập trung.
Như chính Ryder Carroll đã mô tả trong một video trên Big Think:
“Khi mọi người hỏi tôi Phương pháp Bullet Journal là gì, tôi thích mô tả nó như một thực hành chánh niệm được ngụy trang dưới dạng một hệ thống năng suất.”
Nhà văn Joan Didion đã từng nói về tầm quan trọng của việc ghi chép:
“Chúng ta quên quá nhanh những điều chúng ta nghĩ mình sẽ không bao giờ quên… Việc giữ liên lạc với chính mình là một ý hay, và tôi cho rằng đó là tất cả những gì sổ tay hướng tới.”
Trong bài tiểu luận nổi tiếng “On Keeping a Notebook” (Về việc Ghi chép Sổ tay) trong tập Slouching Towards Bethlehem của mình, Didion đã viết một đoạn văn sâu sắc về lý do tại sao chúng ta cần giữ liên lạc với những phiên bản cũ của bản thân:
“Có lẽ khó để thấy được giá trị của việc có lại chính mình trong tâm trạng đó, nhưng tôi thấy được; tôi nghĩ chúng ta nên duy trì mối quan hệ gật đầu chào hỏi với những người chúng ta từng là, bất kể chúng ta có thấy họ là bạn đồng hành hấp dẫn hay không. Nếu không, họ sẽ xuất hiện không báo trước và làm chúng ta ngạc nhiên, đến gõ cửa tâm trí lúc 4 giờ sáng trong một đêm tồi tệ và đòi biết ai đã bỏ rơi họ, ai đã phản bội họ, ai sẽ bồi thường. Chúng ta quên quá nhanh những điều mà chúng ta nghĩ mình sẽ không bao giờ quên. Chúng ta quên cả tình yêu lẫn sự phản bội, quên những gì chúng ta đã thì thầm và những gì chúng ta đã la hét, quên chúng ta là ai.”
Sống có chủ đích (Intentionality)
Trong cuộc sống bận rộn, một khoảng cách lớn có thể hình thành giữa niềm tin và hành động của chúng ta. Khi bị cuốn vào guồng quay của cuộc sống, rất nhiều người trong chúng ta hành động để đáp ứng những động cơ bên ngoài, thay vì hướng đến niềm tin cốt lõi, những điều tạo nên ý nghĩa cuộc đời của mỗi người.
Phương pháp và Triết lý của Bullet Journal hoạt động như một cây cầu kết nối hai yếu tố này.
Như Amy Haines, một người trong cộng đồng Bullet Journal chia sẻ, trên sổ BuJo, ngoài việc tổ chức các nghĩa vụ hàng ngày, cô đã sử dụng Bullet Journal để theo dõi các ý tưởng kinh doanh, những người cô muốn học hỏi, và cả những loại trà mới cần thử. Nhờ thực hành sống có chủ đích, cô đã có thể đòi lại những “ước mơ”, “mục tiêu”, “giá như” và “nếu mình có thể” đã nhiều năm bị lãng quên trong guồng quay của cuộc sống.
Amy rõ ràng là người may mắn, còn rất nhiều người khác trong chúng ta, dành phần lớn năm tháng cuộc đời để phấn đấu trở thành hình mẫu mà xã hội xem trọng, để rồi một ngày khi đã cạn kiệt năng lượng và thời gian mới ngoảnh mặt lại để tiếc nhớ một thời đã qua.
Sự liên kết của ba trụ cột
Triết lý Năng suất, Chánh niệm, và Chủ đích không tồn tại độc lập mà củng cố lẫn nhau. Phương pháp Bullet Journal sử dụng Chánh niệm (hành động viết và phản tư) làm cơ chế để đạt được Năng suất thực sự (làm những việc quan trọng). Việc thực hành nhất quán năng suất chánh niệm này chính là cầu nối thu hẹp khoảng cách giữa niềm tin và hành động của chúng ta, dẫn đến một cuộc đời Sống có chủ đích.
Những lợi ích triết học này không chỉ là lý thuyết suông; chúng được hiện thực hóa qua những ưu điểm rất cụ thể và hữu hình của việc sử dụng một cuốn sổ tay analog—một công cụ mang lại sự rõ ràng trong một thế giới nhiễu loạn.
